JANNISTEN

De ‘achtergebleven’ Rooms-Katholieken op Schouwen -Duiveland. Wie als Hervormde in de 17e eeuw een rondrit over Schouwen-Duiveland zou maken, zou oppervlakkig oordelend constateren dat de Geuzen hun werk goed gedaan hadden. Elk dorp en stad had een Hervormde kerk en een of meer Hervormde predikanten. Had het hele eiland zich dus met de godsdiensttroebelen uit de 16e eeuw zich massaal achter de Reformatie geschaard? Nog los van de vraag of dat allemaal uit overtuiging was, moet deze vraag niet geheel bevestigend beantwoord worden. In de eerste plaats is daar Zierikzee, waar de eeuwen door zo’n 10 % van de bevolking de oude R.K. religie trouw was gebleven. Weliswaar moesten zij zich behelpen met een schuilkerk en stonden alle ambten niet voor hen open, maar men slaagde er in vol te houden. Maar vlakbij Zierikzee lag Kerkwerve en bekend was dat de ambachtsheer R.K. gebleven was. Ongetwijfeld zal hij waar mogelijk invloed hebben uitgeoefend waar het betreft het toewijzen van pachtgrond, personeelsfuncties in het “Huis Werve” (Lees verder) en wellicht  wat minder belangrijke functies. “Een Eiland na de Reformatie”  van Fred van Lieburg meldt dat er in Kerkwerve en omgeving nog veel misbruiken in en rond het dorp geconstateerd werden. Er zouden daar nog veel Katholieken wonen. Oude landkaarten geven ook wat aanwijzingen. Zo liep in het noorden van de vroegere heerlijkheid ene ‘Papeweg”.  Was dat een benaming die ontstaan was in het overwegend protestantse dorp Kerkwerve om denigrerend aan te geven dat daar veel ‘Roomschen’ woonden?

Iets dergelijks kan het geval geweest zijn met de ‘Jannistenweg’. Maar wat waren Jannisten? Als in 1576 – de beginjaren van de 80-jarige Oorlog- muitende Spaanse soldaten huis houden in Antwerpen- de zgn. Spaanse Furie-, besluit Koning Philips II een nieuwe landvoogd over de Nederlanden te benoemen om de orde te herstellen. Het is zijn halfbroer Don Juan. In het Eeuwig Edict belooft hij de vrijheden van de betreffende Nederlanden te respecteren, maar in strijd daarmee beloofde hij dat de Katholieke godsdienst de enige zou zijn. Hij breekt daarop direct zijn woord door de Citadel van Namen in te nemen. Hierdoor wordt de burgeroorlog impliciet voortgezet.  Oranje staat voor vrijheid, vooral voor de Gereformeerde religie. Don Juan- in het Nederlands vertaald door Don Jan- voor de R.K. religie. In de volksmond worden de aanhangers van Don Jan dan Jannisten genoemd en aanhangers van Oranje Contra-Jannisten. Zouden de R.K. bewoners van de weg tussen Zierikzee en Kerkwerve toen Jannisten zijn genoemd? Het was een synoniem voor papen. Don Juan regeerde maar kort. Op 1 oktober 1578 stierf hij onverwacht aan een besmetting van typhus. Maar zouden de bewoners van de eenmaal gestigmatiseerde Jannistenweg die benaming meenemen naar de toekomst?